του μαθητή μας Lorenzo Carrea
Η φύση του Έρωτα στο Συμπόσιο του Πλάτωνα
Το Συμπόσιο είναι ένας γνωστός διάλογος του Πλάτωνα. Το έργο διαδραματίζεται στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. και αναφέρεται σε μια συζήτηση που έγινε στο σπίτι του ποιητή Αγάθωνα κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου, μετά από τη νίκη του στα Λήναια το 416. Στην αρχαία Ελλάδα το συμπόσιο ήταν μια σημαντική ευκαιρία συγκέντρωσης που χαρακτήριζε την ζωή της αριστοκρατίας, στην οποία οι συμμέτοχοι μιλούσαν συχνά και για φιλοσοφικά θέματα. Στον διάλογο οι καλεσμένοι συζητούν για τον Έρωτα, τον εγκωμιάζουν και προσπαθούνε να περιγράψουν τη φύση του.
Ο Φαίδρος, που είναι λάτρης της ρητορικής, διηγείται έναν μύθο που υποστηρίζει ότι ο Έρως μπορεί να εμπνεύσει ηρωισμό στους ερωτευμένους, και αναφέρει το παράδειγμα της Άλκηστης, η οποία αποφάσισε να πεθάνει για να σώσει τον άνδρα της, τον Άδμητο.
Για τον Παυσανία ο Έρως έχεις δυο φύσεις: η μία ακολουθεί τη “θεϊκή” Αφροδίτη κι αφορά τα αισθήματα και την ψυχή, η άλλη ακολουθεί την “ανθρώπινη” Αφροδίτη και επιθυμεί τις σαρκικές ηδονές.
O γιατρός Ερυξίμαχος λέει ότι ο Έρως χαρακτηρίζει όλα τα έμβια όντα· όπως όλα τα άλλα φυσικά στοιχεία, πρέπει να είναι ισορροπημένος για να μην προκαλεί αρνητικές συνέπειες.
Ο Αριστοφάνης, ο γνωστός κωμικός ποιητής, διηγείται ότι παλιά οι άνθρωποι ήταν ερμαφρόδιτοι. Ωστόσο ο Ζευς, για να τιμωρήσει την αλαζονεία τους, τους έκοψε στη μέση. Από τότε ο καθένας αναζητά το έτερόν του ήμισυ για να ξαναβρεί την ευτυχισμένη αρχική ενότητα.
Εν τω μεταξύ ο Αγάθων περιγράφει την ομορφιά, την ευτυχία και την απαλότητα του Έρωτα.
Έτσι φτάνει η σειρά σου Σωκράτη, ο οποίος αναφέρει όλα αυτά που του είπε γι’αυτό το θέμα η Διοτίμα, μία ιέρεια από τη Μαντίνεια: για τη Διοτίμα ο Έρως είναι δαίμονας. Οι γονείς του είναι ο Πόρος και η Πενία, που τον συνέλαβαν στα γενέθλια της Αφροδίτης, και γι’αυτό το λόγο ο Έρως ακολουθεί πάντα τη θεά. Αυτός είναι φτωχός και ακατάστατος, όπως η μητέρα του, αλλά αγαπά τον πλούτο, δεν είναι όμορφος αλλά αναζητά την ομορφιά· είναι όμως και καλός κυνηγός, κατά την φύση του πατέρα του, περίεργος και τολμηρός. Είναι άλλωστε ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια: έχει δηλαδή την επιθυμία να μάθει όλα τα πράγματα που αγνοεί. Ο φιλόσοφος είναι όπως ο Έρωτας: αφού δεν είναι σοφός, αναζητά τη σοφία που δεν έχει.
Ο διάλογος τελειώνει με τον ερχομό του μεθυσμένου Αλκιβιάδη, ο οποίος πλέκει το εγκώμιο του Σωκράτη και τον ταυτίζει με τον Έρωτα, επειδή εμπνέει στα άτομα που βρίσκονται με αυτόν την επιθυμία γνώσης.
Από αυτό το έργο συμπεραίνεται κυρίως η ιδέα ότι ο Έρως είναι πρώτα απ’όλα αίσθημα έλλειψης. Ο φιλόσοφος, που είναι ανήσυχος όπως οι ερωτευμένοι, μεταδίδει αυτή την αίσθηση στους άλλους και προσπαθεί να πληρώσει το κενό της αμάθειας με τη φιλοσοφία, την πιο ευγενική ανάμεσα στις ομορφιές που ο Έρωτας επιθυμεί.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κύρια έκδοση: Plato, Symposium, in: Platonis opera, recognovit brevique adnotatione critica instruxit Ioannes Burnet, tomus II tetralogias III–IV continens, Oxford 19102
[video_embed][/video_embed]